SLAVISCHE LUCHT (WAT IS EEN SLAVISCHE ZIEL?)

 

Ik moet af en toe Slavische lucht inademen. Omdat ik als jongeman mijn rijpingsproces heb meegemaakt – breed genomen van mijn achttiende tot mijn achtentwintigste – tussen Slaven, voornamelijk Polen, Russen en Joegoslaven. Dat was in het laatste decennium van de Koude Oorlog, tussen 1980 en 1990. Mijn Russische ervaring was heftig, omdat mijn hele wereldbeeld op zijn kop werd gezet. Mijn Poolse jaren waren emotioneel, omdat ik toen een soort grootvader heb gevonden, die mijn verdere leven zou bepalen. Joegoslavië – of liever: ex-Joegoslavië – is het warmste en tegelijk explosiefste deel van de Slavische wereld. Daar kwamen de heftigheid en de emotionaliteit samen, maar onder een zuidelijke lucht, waarin ik me thuis voelde, veel meer dan in het noorden. Het noorden was de streek van mijn moedertaal en mijn vaderland, niet het huis van mijn ziel. Mijn vader heeft ooit ontdekt dat onze familie afkomstig was uit twee streken: het grensgebied van de Slavische volkeren en het zuiden van Europa. Die dualiteit zit in me, met het zwaartepunt in Zuidoost-Europa. Ik ben een Zuidoost-Europeaan in het diepst van mijn gedachten. Ik ben er bang voor en ik houd ervan. Niet te verklaren, passie, overgave, het gevoel dat je thuiskomt, de plek waar alles mogelijk is, misschien niet in de eerstkomende vijfhonderd jaar, maar ongetwijfeld daarna. De plek ook waar het geloof in geesten zo groot is dat ik – hoewel ik agnost ben – er vast van overtuigd ben dat ik het zelf zal meemaken.

  Maar wat is dat, een Zuidoost-Europese ziel? Natuurlijk weet ik dat die ziel een geconstrueerde identiteit is, maar wat is een identiteit anders? Een grote, chaotische puzzel. Een kromme boom met grillige takken, waarvan sommige ondersteund door krukken. Een lappendeken, waarin zowel zijde als jute zitten, veel jute, stukjes leer, flarden huid, zelfs natgeregend papier. De Zuidoost-Europese ziel is verscheurdheid, helaas ook letterlijk, en dus verwonding. Zij is een kruispunt van grote wegen, met wegwijzers naar ambitieuze verten, maar helaas ook met gedenktekens van vele slachtoffers. Zij is heel oud, en tegelijk wordt zij iedere dag opnieuw geboren. Zij is gebonden aan het takkenstelsel van het verleden en komt daar, ook al zou ze dat willen, niet van los. Zij spreekt een taal, die geënt is op één eeuwenoude stam, en die zich verspreidt in prachtige twijgen.