Wie wil weten hoe het er in de gemeenschappelijke woningen in Sint-Petersburg aan toeging onder het communisme: zie de schitterende website http://kommunalka.colgate.edu/index.cfm met filmpjes en Engelse vertaling. (U vindt de link ook via de website van Knack.)
Maar ik verdiep me in duivelsverhalen, vooral als ze gedrenkt zijn in de weeë dromen van jonge mensen die gewagen van een 'roeping'. Augustinus passeert de revue. Ik verslind Safranski over 'Het kwaad'.
Kent u Dostojevski's verhaal van de Grootinquisiteur? Het lijkt wel of Dostojevski hierin een portret van Hitler heeft opgehangen, lang voor Hitler was geboren.
Een citaat over de duivel:
'De duivel verschijnt in de opgezweepte natuur, in stormen, aardbevingen, in lawines die zich met donderend geraas omlaag storten, in omvallende bomen, in de springvloed. Hij verschijnt als hond, als zwarte kat, als raaf en gier, in menselijke gedaante met een bokkenpoot, in een wolk van stank. Soms gaat hij in het zwart gekleed en is hij slank, dan weer wentelt hij zich kogelrond door de modder. Hij kan vliegen en komt door de schoorsteen. Als succubus ligt hij tussen de mannen en zorgt dat ze zich niet meer kunnen voortplanten en dat hun de lust vergaat. Als incubus ligt hij op de vrouwen en zorgt dat ze geil worden. Hij personifieert al het verkeerde; de heksen laat hij zijn achterste kussen, het onzevader bidt hij achterstevoren. De duivel wordt Gods vijand, maar toch eist ook hij het godsgeloof voor zich op. Je kunt niet in de duivel geloven zonder ook in God te geloven. De duivel ontmoet je zogezegd halverwege God.'