Midden in het woord...

Midden in het woord wakker geschud worden. Het uitspreken van een woord als het maken van een reis. Het woord zien als een teken in een ander alfabet, dat je net hebt geleerd. De meeste woorden vermijden als ze te exact iets bedoelen. Het woord gebruiken als springschans, het gevaar meegeteld. Het woord niet zien als het begin van een oorlog, maar als vervanging ervan. Van het woord afzien als het niet meer is dan een blinde vlek. Het woord weigeren als het begin en eind wil zijn. Het woord niet kunnen aanbidden zonder het te verachten. Het woord zien als een teken in een ander alfabet, dat je helemaal niet kent. 

Over utopie

Poëzie heeft vele armen. Er zou een vangarm naar het schoonheidsideaal kunnen leiden. Niet de vulgaire dwingelandij in de vorm van propaganda voor anorexia, waar veel reclameboodschappen op lijken, maar de utopie die misschien wel groter is dan de som van alle idealen die wij bij elkaar dromen. Na de verbrokkeling van ideologie en godsdienst - maar wie weet slaagt een gestoorde geest er ooit nog wel in om met die brokstukken een nieuwe kathedraal te bouwen, met alle desastreuze gevolgen vandien - is de poëzie (vergeten, jawel, maar niet dood) het nieuwe streven. Ik bezocht ooit plaatsen waar verschillende valwinden tegen elkaar opbotsen en een draaikolk van lucht teweegbrengen. In het oog van die kolk heerst betrekkelijke rust, al blijft het uitkijken. Laten we de hierboven beschreven poëzie noemen: een draaikolk van utopieën. Is er menselijk leven mogelijk in het oog van een storm? Die vraagt klinkt als: is er leven mogelijk in de hut van Chaplin, die half boven een afgrond hangt terwijl de clown vrolijk heen en weer loopt? We hebben niet te kiezen. De poëzie is een zwak maar waardevol reddingsmiddel.

Uit: DE VRIJHEID VAN ZWIJGEN (2)

'Demonen genoeg, ze lasteren,
zetten de wereld stil, dwingen me
hun woorden neer te schrijven.
Ik denk dat ik gehoorzaam.

Ze zeggen, iedereen wil iedereen
dood, vergeet de boeken
en de boodschap, vergeet
de rozen als het huis brandt.

Ze zeggen, wat je zeker weet
bestaat niet meer, begraaf
je geld, je god, je ziel,
je oudemannenjas.

Ze wenken, wroeten in mijn
denken, zwaaien met hun kont.
Onder hun plunje glinstert
een appelvormig springtuig.

Ze zeggen, het is zo voorbij,
het is niet moeilijk om de wereld
te verbeteren. En ze spelen, wikkelen
de dikke lont om witte vingers.

Ik, die over geuren wilde schrijven,
over weegbree en koningskruid,
over oude meesters en zinnepoppen,
ik schrijf de taal van schoften.'

(Deze bundel is genomineerd voor de Herman de Coninckprijs 2009)

Uit: DE VRIJHEID VAN ZWIJGEN

Het is verboden land, omdijkt
Met vrees.

We komen in de schemer aan
Als afgedreven,
Niemand wacht ons op.

We slapen op de wal,
Laten brood en laarzen achter,
Verliezen onze naam.

Die lange nacht dromen we
Van iemands hand die
Koorts koelt of die wurgt.

Morgen – met de jonge kraaien,
Morgen – naakter dan de eerste mens,
Morgen zetten we de angst tussen haken.

We zullen smeken, maar het is te laat.

We zullen lopen op verboden wegen
Door de brandlucht en de nevel
Naar het plankenhuis vol bokkenvlees en zuurdeeg.

We zullen waken bij de muur vol
Kogelgaten van de laatste oorlog,

Bij het raam waarachter iemand zwaait
Met de besterde Europese vlag,

Of met een geladen buks.

("De vrijheid van zwijgen" is een dichtbundel die werd uitgegeven door het Poeziecentrum Gent in januari 2008. Deze bundel is op 11 december 2008 genomineerd voor de Herman de Coninck-prijs. Uitreiking op gedichtendag 2009.)

Blaam verplicht

In Somalië deed een meisje van dertien aangifte bij de politie van een viervoudige verkrachting. Ze werd gearresteerd en ter dood veroordeeld voor overspel. Men begroef haar tot aan haar nek in het zand en stenigde haar dood. Toen ze werd uitgegraven, bleek ze nog te leven. Men groef haar opnieuw in en bleef met stenen gooien tot ze helemaal dood was. De vernedering, de pijn, de totale verbijstering en de primairste en imbecielste lust, dierlijke waanzin. Soms vraagt men een dichter: ‘Kun je daarover schrijven?’ Ja zeggen is verwaand. Nee zeggen is indolent. De schouders ophalen is het tegendeel van liefde. Maar blaam verplicht.

Echo's van gesprekken in Brussel, Luik, Ramallah en Jeruzalem

Harde, vermoeiende, laaiende gesprekken met enkele Palestijnse auteurs in Brussel over: waar bevinden we ons, wie zijn we, wat bindt of scheidt ons? Een hoog poëziegehalte. Echo’s: ‘Ik was in Sarajevo, Leningrad, Ieper, de States, de Kaukasus, Israël.’ - ‘En Palestina?’ - ‘Palestina bestaat niet. Palestina is een uitvinding.’ Ik denk aan andere uitvindingen: de Balkan, Afrika, België. Iemand vraagt: ‘In vredesnaam, waar ben ik?’ Iemand anders zegt: ‘Jezus was de eerste Palestijn.’ Ik hoor weer het gesnor van vliegers, gemaakt van kleurrijke papiersnippers, boven Ramallah. Ik hoor getoeter in de enige stad ter wereld zonder MacDonald’s. Iemand zegt: ‘Ik slaap niet. Ik kan niet slapen. Slapen is een deel van de schuld.’ Wie slaapt wordt gewekt door de muezzin die de shahadah herhaalt. Ik hoor zijn echo tegen de heuvels, tegen vijandige muren van hagelwitte kolonies. Iemand zegt: ‘Mijn rijk is gebouwd op de hardste steensoort, genaamd Angst.’ Ik herinner me: hoe ik struikelde over vergeten liefdes, gebroken beloften, late spijt. Hoe ik doolde door steden, Hebron, Jeruzalem, Bethlehem, steden waar mijn hart allang wilde wonen, steden die allang in mij woonden, steden die zonder mij onvolledig waren, steden zonder wie ik onvolkomen was. Ik herinner me dat ik ze rook. Ik juich: ‘Ik ruik Jeruzalem!’ - ‘Wie Jeruzalem ruikt, voelt zich gerust.’ Toen ik Jeruzalem rook, was ik gerust.
(met dank aan Nathalie, Najwan, Walid, Thomas, Kenan en Isabelle)

Bericht uit Pula, Kroatië

Ouder worden betekent: meer en meer de in puin gevallen zekerheden uit het verleden niet tot nieuwe zekerheden kunnen herbouwen.
Ik reis door Kroatië, steek grenzen over (naar Slovenië, Italië, Bosnië-Hercegovina, Servië en Hongarije) en word steeds opnieuw hiermee geconfronteerd. Dit is de gebroken spiegel van Europa. Ik jaag op schimmen, ik graaf de lijken op. Iemand moet het doen.