De roman 'Bloedgetuigen' is af. Binnenkort publiceer ik hier uittreksels, overwegingen en beeldmateriaal i.v.m. dit boek. Publicatie in maart 2011 bij De Bezige Bij Antwerpen. Lezingen zijn nu al gepland in Vrijstaat O in Oostende en in de St-Pietersabdij Gent (in het kader van de tentoonstelling "Gekleurd verleden").
Meer informatie of boekingen voor lezingen via mijn weblog of website.

Fragment uit een interview met Johan de Boose over zijn roman 'Bloedgetuigen', die in het voorjaar 2011 verschijnt.

Collaboratie en Oostfront, de centrale thema's van 'Bloedgetuigen', blijven heikele kwesties. Hoe ga je daarmee om?

Ze zijn zo heikel, dat ik heb besloten om erover te schrijven. Je moet over heikele thema’s schrijven. Waarover zou je anders moeten schrijven? Als je dit niet doet, laat je ze over aan mensen die ideologisch gewin willen halen uit geschiedvervalsing of die echt geloven dat je een bepaalde bril moet opzetten om bepaalde onderwerpen te bespreken. Sommige facetten zitten ook in de taboesfeer, b.v.: zou het beter zijn geweest indien Hitler de oorlog had gewonnen? Je moet hierover durven schrijven. Het klinkt misschien pathetisch, maar literatuur, net zoals theater en film, kan de functie van een moreel tribunaal hebben. Dat is geen ouderwetse gedachte, maar een heel progressieve, want de meeste boeken van tegenwoordig durven niet over hun eigen schaduw heen te stappen. Als schrijver moet je radicaal zijn.

'Ik dacht aan de verschrikkelijke nutteloosheid van lijden. Liefde laat iets achter: de volgende generaties die ter wereld komen, het voortbestaan van de mensheid. Maar lijden? Zo’n groot deel van wat de mens ervaart, het pijnlijkste en moeilijkste deel, gaat voorbij zonder dat er een spoor achterblijft. Als je de energie van het lijden, die hier door miljoenen mensen is geofferd, verzamelde en in creatieve kracht omzette, kon je van onze planeet een bloeiende tuin maken. En wat is hier overgebleven? Verroeste scheepsrompen, wegrottende wachttorentjes, diepe kuilen waaruit ooit erts werd opgedolven. Trieste, dode leegte. Nergens een mens, want de afgemartelde colonnes zijn al voorbij, verdwenen in de eeuwige, koude mist.'
Ryszard Kapuscinski
een van de motto's van mijn roman 'Bloedgetuigen'

'Verwijt mij niet dat ik mij zelf tegenspreek, ik heb het zelf al gemerkt zonder het te willen vermijden, het ligt in de dingen besloten, het zij eens en voorgoed gezegd. Hoe kan ik u een reële indruk geven van wat ik u beschrijf zonder mij zelf niet bij ieder woord tegen te spreken? Als ik minder oprecht was, zou ik consequenter lijken, maar bedenk dat, zowel in het stoffelijke als in het geestelijke, de waarheid slechts een samenstel is van zulke schreeuwende tegenstellingen dat het wel lijkt of de natuur en de samenleving slechts geschapen zijn om de bestanddelen bijeen te houden, die elkaar anders zouden verafschuwen en uitsluiten.'
Graaf de Custine
een van de motto's van mijn roman 'Bloedgetuigen'

'In het elkaar nabij zijn van mensen is er een heilige grensstreep, die geen verliefdheid en geen hartstochten kunnen overschrijden.'
Een citaat van Nadjezjda Mandelstam over Anna Achmatova.
Achmatova speelt een belangrijke rol in mijn roman 'Bloedgetuigen'.

In mijn roman 'Bloedgetuigen' speelt de tijd een bijzondere rol.
Over het spel van de tijd, zijn tragiek en zijn bedrieglijke dynamiek schrijft Claudio Magris onvergetelijke zinnen:

‘Het zuivere heden, de enige tijdsdimensie overigens waarin wij leven, bevat geen geschiedenis; op geen enkel ogenblik is er het fascisme, of de Oktoberrevolutie, is het tastbaar, want in die minimale fractie van de tijd is er alleen maar een mond die speeksel inslikt, een handgebaar, een blik uit het raam. Zoals Zeno de beweging van de pijl uit de boog ontkende omdat die elk moment stilstond op een punt in de ruimte en de opeenvolging van momenten niet als beweging kon worden aangemerkt, zo zou men moeten zeggen dat de geschiedenis niet wordt geschapen door de opeenvolging van die momenten zonder geschiedenis, maar door de verbanden die de geschiedschrijver legt en door hetgeen hij eraan toevoegt. Het leven, zei Kierkegaard, kan alleen worden begrepen wanneer men omkijkt, ook al moeten we vooruit kijken om te leven – ofwel kijken naar iets dat niet bestaat.’

Op een ander moment zegt hij over de tijd:

‘Zo kunnen we dus gebeurtenissen die vele jaren of decennia geleden hebben plaatsgevonden, ervaren als recent, en feiten en gevoelens die een maand oud zijn als ver verleden tijd en definitief geschrapt. De tijd maakt zich dunner of langer, trekt samen of stremt tot klonters die haast tastbaar zijn of lost op als een door de wind uiteengedreven mistbank die in het niets verdwijnt; het is alsof hij zich in verschillende en zelfs tegengestelde richtingen voortbeweegt langs allerlei banen die elkaar kruisen en zich vertakken.

Claudio Magris in "Donau, biografie van een rivier":
Wij zijn allemaal opgevoed met het idee dat de Wereldgeest zich bevindt in de grote bataljons, en we zouden van Herder moeten leren, haar ook daar op te merken waar ze nog sluimert of in haar prilste jeugd verkeert - of schijnt te verkeren; misschien zullen wij nooit echt veilig zijn voordat we, bijna aan de lijve, hebben ervaren dat voor elke natie haar eigen uur zal aanbreken en dat er geen hogere of lagere beschavingen zijn in absolute zin, maar dat het een kwestie is van opeenvolging van seizoenen en bloeiperioden. Leven en lezen betekent: die 'geschiedenis van de menselijke ziel' in alle tijden en alle landen overdenken die Herder wilde achterhalen via de lotgevallen van de wereldliteratuur, zonder het idee van een eeuwige universaliteit van deze ziel op te offeren, maar ook zonder de minste van die zo verschillende, gevarieerde vormen op te offeren aan één enkel model, dat juist door die vormen tot leven is gekomen; zijn liefde voor de volmaakte vormschoonheid bij de Grieken bracht niet mee dat hij feestliederen van de Letten ging minachten.

Reizend door het voormalige Joegoslavie, de Balkan en de voormalige Oostenrijks-Hongaarse Dubbelmonarchie 'Kakanië' denk ik na over de geschiedenis van Europa, over de recente oorlogen en over de bloedgetuigen, die ik in mijn boek genaamd Bloedgetuigen opvoer. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat veel jongeren niet weten wat Auschwitz betekent, of wat Koude Oorlog is, etc etc, en ik vrees dat we met een generatie onverbeterlijke stomkoppen worden geconfronteerd, die hun onwetendheid zullen uiten in nieuwe beestigheden. Ik pleit voor een uitgebreid, multimediaal, interactief, 'sexy' geschiedenisonderwijs, in alle scholen en op alle niveaus, ver beyond wikipedia, zonder gedoe en zonder intellectualisme, maar wel intelligent! Ik vrees dat ik hieraan toe moet voegen, dat dit dringend is. Geen taboes, en geen uitstel!

De apotheose van de oorlog
Vasili Veresjtsjagin
1871

Uit Bloedgetuigen:
Wat geboren wordt groeit door de lauwe slagregens en de afgekloven leugens heen naar zijn beroemde noodlot. Wij delen doopsuiker uit en druipen van optimisme. En dan: in gestrekte draf naar het front!

Schrijven is een vorm van therapie. Soms vraag ik me af hoe al diegenen die niet schrijven, componeren of schilderen, kunnen ontsnappen aan de waanzin, de melancholie en de panische angst, die onlosmakelijk met het menselijk bestaan verbonden zijn.
-GRAHAM GREENE

Alles zal worden vergeten. Het enige wat overblijft is de mensheid, die gelukkig is geworden door de misdaden die niet langer bestaan.
Wat is naar de schaal van de tijd gemeten belangrijker: een toekomst die daadwerkelijk dichterbij komt of een verleden dat steeds verder wegzinkt en waar goed en kwaad in een even grote hoeveelheid in verdwijnen, als in de opening van een smeltkroes? En welke troost bestaat er voor iemand die zijn dierbaren heeft verloren?'
(Dmitri Lichatsjov, zelfverklaard 'hoogleraar Melancholieke Filologie' in de jaren 20 in de Sovjet-Unie)

Fragment uit mijn roman Bloedgetuigen (verschijnt maart 2011)

Omdat een volk meer waard is dan een enkeling, marcheer ik dwars door het moeras naar het doel: Europa’s vrijheid, het einde van alle oorlogen. Wat is een mens? Kun je hem uitdraaien zoals het licht? We voeren oorlog tegen onszelf. Soms keert de rust weer en spelen we vrede, zoals we als kind oorlogje speelden. We juichen gedempt. Duizenden sterven, maar miljoenen zullen worden gered. Wij, Vlamingen, zijn binnenvetters, zuurpruimen, boeren die hun tong hebben ingeslikt. We toosten en zingen gedempt. Een soldatenziel is vervaardigd uit talrijke ingrediënten, maar doodsverachting is het belangrijkste. De vijand ruikt het verlies van doodsverachting op grote afstand. Hij snelt erop af en geeft het wat het wil: een langzaam, definitief lijden, zodat de soldatenziel zich opeens herinnert waarom de dood zo verachtelijk is.

Elke dag breek ik alles af wat ik de vorige dag heb opgebouwd. Mijn roman Bloedgetuigen is een prachtig sprookje, een Bildungsroman, een ideeënboek, een filosofisch traktaat, een dichtbundel, een verzameling waanzinnige getuigenissen, een feest, een hel, iets waarmee je gaat slapen en weer opstaat, iets wat je vervloekt en omhelst... Ik probeer 4 verhalen met elkaar te vervlechten... Het duizelt me. Eminente, eloquente denkers beloven me hun steun. Misschien zijn wanhoop en onwetendheid (en hun lieftalliger zusjes hunker en nieuwsgierigheid) wel de drijfveer om zo'n boek te schrijven. Een boek moet alles bevatten. Ik denk na over een merkwaardige uitspraak: ik bestudeer het verleden niet, ik leef in het verleden. Straks word ik wakker: sommigen zijn er al niet meer, ik moet me haasten.

Ik werk aan mijn roman over het Oostfront.

Ik vind foto's over het getto van Lublin.
Zie:
http://www.tnn.pl/Photos_documenting_life_in_the_Lublin_Ghetto,2622.html
Prachtige beelden.
Ik luister naar chansons van Justyna Steczkowska over Lublin.
In de Joodse kroegen van Lublin hangen de portretten van Bruno Schulz en Isaak Singer.

Mijn dichtbundel "Geheimen van Grzimek" is zopas verschenen bij Meulenhoff/Manteau.
Deze bundel bevat gedichten, die ontstaan zijn tijdens mijn reizen door Oost-Europa, het Midden Oosten en Amerika.

Sergej Loznitsa maakte een documentaire film over de Blokkade van Leningrad. Hij staat op youtube in 7 delen. De rauwe realiteit van een bezette stad, zonder muziek, zonder woorden.
Start hier: http://www.youtube.com/watch?v=y4RdjV28qYY of typ Blokada Leningrada.
In mijn roman BLOEDGETUIGEN, waaraan ik momenteel werk, confronteer ik 3 personages met de lezer: de bezetter, de verdediger en het slachtoffer. Ik probeer voor elk personage sympathie te voelen, of noem het empathie, zoals een acteur dit doet als hij een rol moet spelen. Mijn grootste sympathie gaat op dit moment uit naar het slachtoffer, een vrouw in het bezette Leningrad, die alle mogelijke ellende meemaakt. Als je denkt: dit is het ergste, erger kan het niet, is het eigenlijk pas begonnen.

Sint-Petersburg, vlak na de oorlog.
Maar het is tegelijk volop negentiende-eeuws, verwoest.
En het is hedendaags.
Ik schrijf een hoofdstuk over de zogenaamde blokkade van Leningrad, de 900 dagen durende bezetting door het leger van Hitler. Alles gezien vanuit het perspectief van deze gemeenschappelijke woning, waarin op een bepaald moment vijftig mensen woonden.

Schrijvend bevind ik me in deze ruimte en in de tijd die duidelijk door het beeld gesuggereerd wordt.

Studiemateriaal voor "Bloedgetuigen"

-Een schrijver in oorlog, door Vasili Grossman
-Ivans oorlog, door Catherine Merridale
-Het hof van de rode tsaar, door Simon Montefiore
-Fotoboeken, gevonden op de boekenmarkt op het Spui in Amsterdam, over het Oostfront

Het werk van Dmitri Sjostakovitsj neemt me helemaal in beslag. Het vertelt hetzelfde verhaal als wat ik wil zeggen in "Bloedgetuigen", zowel de bijna naieve filmtracks als het serieuze werk. Sjostakovitsj raakt me diep in mijn ziel, hij raakt mijn boek diep in zijn ziel.

Ivans oorlog

Catherine Merridale, Britse academica, schreef Ivan's War (Ivans oorlog) over het Rode Leger tijdens WOII. Ik lees het boek met ontzetting: de informatie die zij heeft verzameld slaat me met verstomming. Zij heeft ruim 200 veteranen geinterviewd. Alles is gebaseerd op nauwkeurig onderzoek. Sommige bronnen werden pas lang na de val van de Sovjet-Unie vrijgegeven. Een aanrader voor wie wil weten wat er zich binnen het Rode Leger heeft afgespeeld. Veel van mijn vermoedens worden bewaarheid; het Rode Leger was een complete rotzooi, en een mensenleven speelde geen enkele rol, zelfs niet in de eigen gelederen. Ik verneem dat Jessica Gorter een documentaire film aan het maken is over de Blokkade van Leningrad (zij maakte eerder de schitterende film 'Piter') en dat zij tot dezelfde conclusies komt. Ik praatte met haar tijdens mijn verblijf in Petersburg. Ik vind vergelijkbare getuigenissen op Ruslandverafennabij, een weblog van tolk/vertaler Egbert Hartman. In mijn boek 'Bloedgetuigen', dat ik nu aan het schrijven ben, speelt de situatie van het Rode Leger (naast die van het Duitse leger, met name van de Vlamingen die in het Vlaams Legioen vochten) een sleutelrol. Hoe meer ik me verdiep in de Tweede Wereldoorlog, hoe meer verrassende feiten ik ontdek. Er zijn nog steeds erg veel zaken die verstopt zitten achter vals heroisme en taboes.